زمین شناسی، کانی شناسی، بافت و ساخت، ژئوشیمی، ژنز و تیپ کانسار مس کشت مهکی، شمال غرب صفاشهر (استان فارس)

توالی آتشفشانی-رسوبی کرتاسه زیرین در شمال غرب- جنوب شرق صفاشهر (دهبید) در زیرزون حاشیه ای پهنه سنندج- سیرجان جنوبی، دربرگیرنده کانسار کشت مهکی و تعدادی اندیس معدنی مس (نقره) است. قدیمی ترین رخنمون های سنگی منطقه مربوط به واحدهای شیلی و ماسه سنگی ژوراسیک است که توالی پیشرونده کرتاسه زیرین با کنگلومرای قاعده ای و ماسه سنگ و شیل های سیلتی به صورت دگرشیب بر روی آنها قرار می گیرد. کانه زایی مس (نقره) در واحد kv (متشکل از سنگهای آذرآواری کانه دار و گدازه های آتشفشانی) به سن کرتاسه زیرین رخ داده است. سنگ دربرگیرنده کانه زایی کریستال لیتیک توف با ترکیب تراکی آندزیت-آندزیت می باشد. ماده معدنی در گستره ای حدود 34 کیلومتر به صورت عدسی های ناپیوسته و در یک افق چینه ای خاص در داخل کریستال لیتیک توف رخ داده است. بافت ماده معدنی به صورت پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه ای، جانشینی، دانه پراکنده و لامینه مانند می باشد. پاراژنز کانیها عمدتاً شامل کالکوسیت، بورنیت، مس طبیعی، دیژنیت، کالکوپیریت، پیریت، کلاست هالیت نقره دار، کوولیت، آنیلیت، مالاکیت و آزوریت است. مطالعات لیتوژئوشیمیایی در 6 ستون چینه ای، حاکی از رخداد کانی سازی مس (نقره) از شمال غرب تا جنوب شرق صفاشهر (به طور ناپیوسته) در یک افق چینه ای خاص و حاکی از همبستگی مثبت بین مس، نقره و روی می باشد. ویژگیهای ژئوشیمیایی سنگهای آتشفشانی و آذرآواری (واحد kv) حاکی از تشکیل آنها در محیط ریفت درون کمان آتشفشانی است. بررسی های سنگ شناسی، کانی شناسی، لیتوژئوشیمیایی و مطالعات میکروسکوپی حاکی از آن است که کانه زایی مس در ابتدا بصورت همزمان با ولکانیسم در توالی آتشفشانی- آذرآواری رخ داده (جذب مس توسط هیدروکسید فریک، کانیهای رسی و جایگزینی در شبکه فلدسپات ها) و سپس در طی دیاژنز (دگرگونی) تدفینی (burial) بر اثر آب زدایی رسوبات تخریبی و آذرآواری و گدازه ها و دگرسانی ناشی از این سیالات هیدروترمالی، مس آزاد شده و از طریق سیالات هیدروترمالی دیاژنزی حمل گردیده تا به واحد سنگی با نفوذپذیری زیاد (کریستال لیتیک توف) رسیده و در آنجا بصورت کانیهای سولفیدی مس، نهشته شده است. نتایج آنالیز ایزوتوپی گوگرد کانیهای سولفیدی، منشأ آن را از طریق احیاء سولفات های آب دریا به اثبات رسانده است. با توجه به مجموعه مطالعات انجام گرفته و با استناد به شواهد مختلف ارائه شده از قبیل لیتولوژی، ژئومتری عدسی، ساخت و بافت و پاراژنز کانی شناسی، کانسار مس (نقره) کشت مهکی و اندیس های معدنی اطراف آن را می توان یک کانسار مس تیپ volcanic red bed (vrb) و یا مانتو (manto) در نظر گرفت که از مرحله ولکانیسم تا تدفین عمقی، تشکیل و تمرکز یافته است.